İnsan Yayınları’nın İkbal üzerine yayımladığı son kitap İkbal’in Düşünce Dünyası, genç akademisyen Dr. Ahmet Albayrak’ın gayretli çalışmasının bir ürünü.
Kitapta, İkbal’in fikirleri üzerine değişik ilim adamları tarafından İngilizce olarak kaleme alınmış yirmi bir makalenin Türkçe tercümeleri ile birlikte şu üç ek de yer alıyor: “Ana Hatlarıyla İkbal’in Hayatı”, “İkbal’in Eserleri”, ve “Türkçe’de İkbal’in Eserleri”. Sonundaki indekslerle beraber 352 sayfa tutan bu çalışma, İkbal’in fikirleri ile ilgilenen ve İkbal hakkında araştırma yapmak isteyen öğrenci ve ilim adamlarının başvuracağı önemli bir kaynak eserdir.
Kitapta yer alan makaleler ise şöyle sıralanmış:
“İkbal ve Kur’an Dünyası”, “İkbal ve Kur’ân: Hukukî Bir Bakış Açısı”, “İkbal ve Hadis: Hukukî Hadislerle İlgili Bir Bakış Açısı”, “İkbal’in İcma Konusundaki Görüşleri Üzerine Bir Çalışma”, “İkbal’in Düşüncesinde İrade Hürriyeti ve Kader”, “İkbal ve Schuon’a Göre Eş’arîlik”, “İkbal’de Ahlâk Kavramı”, “İkbal ve Sûfizm”, “İkbal’in Şiirinde Mistisizm” “İkbal ve Dinde Felsefenin Rolü”, “İkbal’de İnsan Varlığı Kavramı”, “İkbal’de İnsan Kavramı”, “İkbal’e Göre Mü’min Kişi (Merd-i Mü’min) Tasavvuru”, “James ve İkbal (Din Psikolojisine Yeni bir Yaklaşım)”, “İkbal’in Eğitimci Fikirleri”, “Muhammedd İkbal’in İslâm’a Yaklaşımı Üzerine Tenkitçi Bir Değerlendirme”, “İkbal’in İslâm Kültürü Analizine Eleştirel Bir Yaklaşım”, “İkbal’in Tarih Bilimine Verdiği Önem”, “İkbal’in Sanat Teorisi”, “Batı Dünyasında İslâm’ın Yayılmasında İkbal’in Hareketinin Önemi”, “Kurtuba Camii: Vizyon ya da Yıkılış”.
İkbal’in düşünce dünyası gerçekten çok zengin ve renklidir. Çünkü o, çok farklı düşünceleri bir ahenk içinde takdim etmeye çalışmıştır. Dr. Albayrak’ın kitabının önsözünde yazdığı gibi, “Bu gibi insanların mesajları, çok boyutlu ve derindir. Mesajlarının frekansları çok yüksek olduğundan, geride kalan insanların alıcı cihazları bu frekansları yakalayamamakta ve maalesef mesajlar bütün gerçekliği ile algılanamamaktadır. Bu durumda bizler, onları anlayabildiğimiz ölçüde ifade etmeye çalışmaktayız.”
İkbal kendisi de düşüncelerini tam olarak ifade edecek kelimeleri bulmakta zorluk çektiğini söylemiştir. Sheila McDonough’un da yazdığı gibi; “İkbal sanatı sanat için yapan veya yazıyı kendini ifade etmek ve ortaya koyma zevki için yazanlar kategorisine dahil değildir. O, bir ıstırap sonucu özgün düşünceler üreten kişilerden biri idi. Çünkü diğer insanlara mesaj vermek istiyordu, ancak kelimeler ve şekiller onun ideali için asla yeterli değildi. İkbal, şu mısrada da ifade ettiği gibi, mücadelesinin sembolleri bulmak olduğunu bizlere söylüyordu: “Kelimelere hakikati yüklemek sıkı elbiseyi giymek gibidir.”
Ancak İkbal, çoğu zaman bu zorluğu aşmıştır. İkbal filozof ve şair olarak ün yapmıştır. Benim şahsi kanaatime göre, filozofluk ve şairlik iki farklı meziyettir. Filozof, kâinattaki hakikatleri soğuk mantık ile anlamaya çalışır ve genelde duyguları şüphe ile karşılar; hatta duygusallıktan kaçınır. Şair ise yoğun duygular altındayken zaman zaman ani şimşek çakmaları gibi gerçekleri yakalar ve bu gerçekleri kelimeler ve sembollerle başkalarına aktarmaya çalışır. Şairin başarısı kendisinin müşahede ettiği gerçekleri şiirleriyle okuyuculara ne derece aktarabildiği ve onları kendi hislerine ne derece ortak edebildiği ile ölçülür. Bu bakımdan İkbal, fevkalâde başarılı bir şair sayılır. Çünkü o, Hind alt kıtasındaki milyonlarca Müslümanı kendi hayalindeki yeni devlet için harekete geçirebilmiş ve bunun sonucu olarak Pakistan kurulduğu zaman, dünyanın yepyeni ve en büyük İslâm devleti meydana gelmiştir.
——————————————–
İkbal’in Düşünce Dünyası,
Derleyen: Ahmet Albayrak, İnsan Yayınları,
2004, 352 syf.
