İdeolojileri belli bir kalıba oturtmak zordur. Oturursa dogmatikleşir. Cemil Meriç’in “İzmler idrakimize giydirilmiş deli gömlekleridir” ifadesi bu hususta anlam bulur. İdeolojilerin belli bir kalıba oturması için doktrinleşmesi gerekir. Doktrinleşen bir fikir statikleşme tehlikesi ile karşı karşıya kalır. Halbuki Herakleitos’ta “değişmeyen tek şey değişimdir” demektedir. İnsan, toplum, kültür gibi toplumsal bir hayvan olan insana ait bütün kavramlar dinamiktir. Herhangi bir ideoloji de temelde bu hususları kendine muhatap kılar. Bu yüzden bir doktrin haline gelmiş bir çok fikir statikleşip , son kullanma tarihinin geçmemesi adına içine gelişime atıf yapan ilkeler ekler. Gelişim aslında “değişim” demektir fakat, doktrinler değişimi bir tür içsel ihanet olarak okudukları için, gelişim kılıfıyla takipçilerine sunarlar. Bu doktrinlerin kendilerini savunma mekanizmalarıdır.

Sosyalizmi veya kapitalizmi bir doktrin olarak ifade etmek zordur. Belki Stalinist anlayışta sosyalizm doktrin olarak okunabilir fakat temelde bu iki ekonomik görüş ,toplumun en önemli kurumlarından biri olan ekonominin daha özelde üretim ve tüketim ilişkilerinin nasıl düzenlenmesi ile alakalı genel görüşler ileri sürer.

Bisiklet sosyalisttir. En azından sosyalizmin uygulandığı toplumlardaki hal ile benzerlik gösterir. Bisiklet emek gücüne dayanır. Gidebileceğin mesafe harcayabileceğin kas gücü ile doğru orantılıdır. Fakat harcayabileceğin kas gücünün limiti bellidir. Kişiyi her istediği anda her yere götüremez. Uygun iklim ve coğrafi koşullar gerekir bisikletten verim alabilmek için. Sosyalizmde de uygun toplumsal bilinç koşulları gerekir. Her ne kadar sosyalizm bu uygun bilinç koşullarını dışarıdan müdahalelerle oluşturmaya çalışmışsa da başarısız olmuştur. Bisiklet için de her zaman uygun coğrafi ve iklim şartları beklemek beyhude bir çabadır. Bisiklet konfor amaçlı değildir. Bisiklet istenildiği şekilde bir konfor sunmaz. Bisikletler arasında da çok büyük teknik farklar yoktur. Bütün bisikletler aşağı yukarı kullanıcıları için aynı şartları sağlar. Genel anlamda zararsızdır bisiklet. Çevre kirliliği üretmez. Trafik sorunlarına sebep olmaz. Kaotik değildir. Fakat insan ihtiyaçları konusunda yetersizdir. İnsanın sadece sınırlı ihtiyaçlarını karşılayabilir. O da harcadığın emekle doğru orantılı olarak. Neticede harcadığın emek ile doğru orantılı olarak verim alamamak gibi bir durumla da karşı karşıya bırakabilir bisiklet.

Otomobil ise kapitalisttir. Kapitalizmin üretim araçlarına sahip olmak kadar sunduğu özgürlük otomobil için de geçerlidir. Otomobil sahibi olmak ve bu sahipliği sürdürecek maddi güç ne kadar fazla ise otomobilden alınacak verim o kadar fazladır. Otomobil kendini devamlı yeniler. Kullanıcısını hep daha iyisini alması yönünde teşvik eder. Kapitalizm de sermaye sahibinin daha çok kar elde etmesi için, elde ettiği karı yeni yatırımlara sevk etmesi üzerine kurulmuştur. Konforludur otomobil. Büyük oranda mesafe , iklim, coğrafya gibi sorunları yoktur. Tek mesele otomobil ile karşılanabilecek ihtiyaçlar için gerekli maddi unsurlara sahip olmaktır. Bu unsurlara ne kadar sahip olunursa olsun otomobil hep daha fazlasını isteyecektir. Bunun karşılığında ise ihtiyaçların karşılanması noktasında hep daha fazla maddi olanak ister. Yan ürünü çoktur. Tek başına değildir. Tıpkı kapitalist bütün toplumlarda, dinin, siyasetin, ekonominin, eğitimin kapitalist üretim ilişkileri çerçevesinde şekillendirildiği gibi , bütün bir toplumsal alan da otomobile göre düzenlenir. Yollar, köprüler , park alanları , trafik kuralları hep otomobilin hayatımızdaki iştigaliyetine göre düzenlenir. Modern bütün kentler ,insana göre değil otomobillere göre düzenlenmiştir. İnsanlıkta kapitalist üretim ilişkilerine göre düzenlenmiştir. Bu yüzden otomobil bariz kapitalisttir. Çevreyi kirletir. Komplekstir. Yakıt ve benzeri unsurları ile tüketen bir maddedir, tıpkı kapitalizm gibi. Otomobil veyahut türevi olan motorlu araçlar insan ihtiyaçları için –şimdilik- yeterlidir. Kapitalizm de insanlığın gelişme seyri içerisinde hala daha iyisi bulunamamış bir toplumsal modeldir.

Milliyetçilik doğal bir seyir olması bağlamında kapitalizme benzer. Sosyalizm gibi ütopik bir deney değildir. Bir çok fikirle permütasyona girebilir. Çünkü temel amacı sadece üretim ilişkilerinin nasıl olması gerektiği hususunda determinist bir düzen kurmak değil ,fert-toplum ilişkisinin dengesini gözeterek rasyonel bir gerçeklik kurmaktır. Bu yüzden milliyetçilik ne bisiklettir ne otomobil. Milliyetçilik insandır. Bisikleti süren,otomobili kullanan insan.