İç savaş öncesi (2011) Suriye'nin demografik yapısı, etnik ve dini çeşitliliğiyle dikkat çeken bir mozaikti. Aşağıda, o döneme ait etnik ve dini kompozisyona dair detaylı bir özet sunulmaktadır. Bu bilgiler, güvenilir kaynaklardan derlenmiş olup, kesin sayılar yerine tahmini oranlar üzerinden verilmiştir, çünkü Suriye'de 1960 sonrası resmi dini sayım yapılmamış ve etnik sayımlar da resmi olarak kaydedilmemiştir.
Etnik Kompozisyon
Suriye'nin 2011 öncesi tahmini nüfusu yaklaşık 22-24 milyondu (21,124,000 Suriyeli, 1,3 milyon Iraklı mülteci ve 500,000'den fazla Filistinli mülteci dahil). Etnik dağılım şu şekildeydi:
Araplar: Nüfusun %80-85'ini oluşturuyordu. Araplar, Suriye'nin ana etnik grubu olup, çoğunlukla Sünni Müslüman, ancak Alevi, Şii, Dürzi ve Hristiyan gibi farklı dini gruplara mensuptu. Arapça, resmi dil olup, nüfusun %85'i tarafından konuşuluyordu (Levanten ve Mezopotamya lehçeleri).
Kürtler: Nüfusun yaklaşık %9-10'unu oluşturuyordu. Başlıca kuzeydoğuda (Haseke, Kamışlı) ve kuzeybatıda (Afrin) yaşıyorlardı. Çoğunluğu Sünni Müslüman olsa da, etnik kimlikleri dini kimlikten daha belirleyiciydi. Kürtçe (Kurmanci lehçesi) konuşuyorlardı.
Türkmenler: Nüfusun %4-5'ini oluşturuyordu. Türkmenler, özellikle kuzeyde Türkiye sınırına yakın bölgelerde (Halep, Rakka) yoğunlaşmıştı ve çoğunlukla Sünni Müslümandı. Türkçe konuşuyorlardı ve Türkiye ile yakın kültürel bağları vardı.
Asuriler/Süryaniler: Nüfusun yaklaşık %4'ünü oluşturuyordu. Kuzeydoğuda (Haseke) ve Halep çevresinde yoğunlaşmışlardı. Hristiyan olan bu grup, Neo-Aramice konuşuyordu ve Suriye'nin yerli halklarından biri olarak kabul ediliyordu.
.Ermeniler: Nüfusun yaklaşık %2'sini oluşturuyordu. Başlıca Halep ve Şam'da yaşıyorlardı. Çoğunlukla Hristiyan (Ermeni Ortodoks) olup, Ermenice konuşuyorlardı
Çerkesler: Nüfusun yaklaşık %1'ini oluşturuyordu. Osmanlı döneminde Kafkasya'dan göç etmiş bu grup, çoğunlukla Sünni Müslüman olup, Şam ve Hauran bölgesinde yaşıyordu. Çerkesçe ve Arapça konuşuyorlardı.
Yezidiler: Küçük bir etno-dini grup olup, çoğunlukla Kürt kökenliydi ve Halep ile kuzeydoğuda (Haseke) yaşıyordu. Nüfustaki oranları %1'den azdı.
Diğer Gruplar: Filistinli mülteciler (500,000+), Iraklı mülteciler (1,3 milyon), Çeçenler, Rumlar ve Mandeniler gibi küçük topluluklar da vardı. Yahudi nüfusu ise 1948 sonrası büyük ölçüde azalmış, 2011'de sadece birkaç yüz kişi kalmıştı.
Dini Kompozisyon
Suriye'de din ve etnisite sıkı sıkıya bağlantılıydı, ancak resmi olarak 1960 sonrası dini sayım yapılmamıştı. Tahmini dini dağılım şu şekildeydi:
Sünni Müslümanlar: Nüfusun yaklaşık %70-75'ini oluşturuyordu. Sünni Araplar, Kürtler, Türkmenler ve Çerkesler bu gruba dahildi. Ülke genelinde, özellikle Halep, Şam, Humus ve İdlib gibi bölgelerde yaşıyorlardı.
Aleviler (Nusayriler): Nüfusun yaklaşık %10-15'ini oluşturuyordu. Başlıca Lazkiye, Tartus, Humus ve Hama'da yoğunlaşmışlardı. Aleviler, Baas Partisi ve Esad rejimiyle yakın bağları nedeniyle siyasi olarak etkiliydi.
.Şii Müslümanlar (İsmaililer ve Oniki İmam Şiileri): Nüfusun yaklaşık %1-3'ünü oluşturuyordu. İsmaililer Salamiya, Masyaf ve Kadmus'ta, Oniki İmam Şiileri ise Şam'ın güneyinde küçük topluluklar halinde yaşıyordu
Dürziler: Nüfusun %3-4'ünü oluşturuyordu. Başlıca güneybatıda, Cebel Dürzi (Suveyda) ve Şam'ın güneyinde yaşıyorlardı.
Hristiyanlar: Nüfusun yaklaşık %10'unu oluşturuyordu (bazı kaynaklarda %2,5-10 arasında değişir). Rum Ortodoks, Süryani Ortodoks, Ermeni Ortodoks, Maruni, Süryani Katolik ve diğer mezheplerden oluşuyordu. Halep, Şam ve kuzeydoğuda yoğunlaşmışlardı.
Yezidiler: Küçük bir grup olup, İslam dışı bir inanca sahipti ve kuzeydoğuda (Haseke) ve Halep'te bulunuyordu.
Yahudiler: 2011 öncesi Suriye'de kalan Yahudi nüfusu çok azdı (100-200 kişi) ve Şam ile Halep'te yaşıyordu.
Coğrafi Dağılım
Kuzey (Halep, İdlib): Sünni Araplar, Kürtler, Türkmenler ve Hristiyanlar (özellikle Ermeniler ve Süryaniler).
Kuzeydoğu (Haseke, Kamışlı): Kürtler, Süryaniler ve Yezidiler.
Batı (Lazkiye, Tartus): Aleviler ve Sünni Araplar.
Güneybatı (Suveyda, Şam çevresi): Dürziler, Sünni Araplar ve Hristiyanlar.
Merkez (Humus, Hama): Sünni Araplar ve Aleviler.
Doğu (Rakka, Deyrizor): Sünni Araplar ve küçük Kürt toplulukları.
Genel Değerlendirme
Suriye, iç savaş öncesi etnik ve dini çeşitliliğiyle dikkat çeken bir ülkeydi. Araplar nüfusun çoğunluğunu oluştururken, Kürtler, Türkmenler, Süryaniler, Ermeniler ve Çerkesler gibi azınlık gruplar önemli bir kültürel zenginlik katıyordu. Dini açıdan, Sünni Müslümanlar çoğunluktayken, Aleviler siyasi güçleriyle öne çıkıyordu. Hristiyanlar ve Dürziler de önemli azınlık gruplarıydı. Ancak, bu çeşitlilik, Baas rejiminin azınlık temelli yönetimi ve bölgesel dengesizlikler nedeniyle iç savaşın fitilini ateşleyen faktörlerden biri olarak değerlendirilmiştir.
