İkisi de aynı kökten ama değil. Hüzün acının tevekkülleşmesi. Halbuki lügattaki haliyle, bugün dilimizde ulaştığı ruh ikliminden hayli uzak.
Peygamberimiz, hicreti sırasında mağarada müşriklerden saklanırken bu kökten bir kelime ile Sıddîk’ı teskin cümlesine başlar: “Lâ tahzen.”
“Üzülme” buyurur, “korkma” değil. Hüznün basit benlik kaygularının ötesinde bir ızdırap ifadecisi de olacağına o zamandan işaret mi acaba?..
Tarihin eşini yazmadığı ve yazamayacağı sadakatin zirvesinde, Ebubekir’in Allah elçisine halel gelmesinden duyduğu korku, hüzün kökündeki endişeler hâzinesiyle karşılanmıştır. Tabiî “hazine” nin hüzünle lügat alakası yok. Fakat hazin “hazine’ ler vardır.
“Hazan” ve “hüzün” kelimelerinde ses ve mânâ yakınlığı var ama kökleri birbirinden uzak. Biri İranlı, öbürü Arap.
Hâzan sanki bir yılın gurup vakti. Bu faslın bütün tedâileri hüzün rengiyle başlıyor. Hüzün her mevsimde az çok esebilir ama aslen hâzan rüzgârı. Biri bir zaman dilimi, diğeri rüzgâr çeşidi. Zaman ve rüzgâr da. mefhum olarak hâzan ve hüzün gibi birbirine yakın değil mi?..
★ ★ ★
Hüzün, maddî olmayan üzüntüden nasipli. Ama onu duygu olarak ille de mücerret dışı bir ifâde ile anlatmak şart koşulsa, çehre benzetmesine gidilebilir. Eğer sevinç gülmek, üzüntü ağlamak ise, hüzün dalgınlaşmaktır. Zinhar bu dalgınlık, kendine tahâlük derecesinde acımanın resmi olmasın. O takdirde, hüzünlü çehreyle değil, melankolik; zavallı ile karşı karşıyayız. Derin insanda hüzün, hayatın ciddiyetine karşı, zihnin loş dehlizlerinde gülümseyen bir alaycılık…
★ ★ ★
Hüzün, Arapçada taşıdığı yükleri Türkçe’de korumuş, yeni bir hamule de kazanmıştır. Yunus’da mistik bir sükûnettir. Ve sükûnet miskinliktir. Evet sükûnet ile miskinlik aynı anne, ve babadan olma kardeş. İkisi de yalnız. Ama sükûnet iyi giyimli, miskinlik biraz hırpanî…
Ve hüzün Köroğlu’nda isyanı vicdâna sindiremeyişin ezikliği. Kuvvetin haklılık tereddüdünden aldığı buruk renk…
Hüzün genç kızlarımızın, gelinlerimizin, analarımızın örgülerinde zaman…
★ ★ ★
Hüznün de Batılılaşma macerası var. Namık Kemal onu “sosyete’ye çıkarır. Şikâyet sebebi “hüzn-i umûmî” imiş… Fakat asıl hüzün, Hacı Arif Bey’in mızrabı ile bir çift göz olup ihtilâlci Namık Kemâl’in kanına girer. Bu kanın kızıllığı gurup yerindeki kızıllıktır ve ürpertmez. Halbuki Namk Kemâl ilk hengâmında “Kahr-ı umûmî” deseydi daha doğruydu. O basbayağı kan rengidir ve bir çığırın başıdır. Koyulaşa koyulaşa kızıl fitneye dönüşür. Ne var ki, Namık Kemal “ululemr’e başkaldırma geleneğinin son halkasındakilerin gözünde de bir “romantik”ten ibarettir. Ve “romantik” ile hüzünlü karıştırılır. Yazık. Romantik, hayatı taklittedir, hüzünlü ise hayatın tahkikinde…
Romantik, hüznü güzelliklerden koklar, bu arada aşka gelir, ağlamaya başlar. Ağlarken yaşı ile birlikte sümüğü de akar. Melankolik ise üzüntü oburudur; gönül fesadına uğrar ve acıklılık kusar.
Hüzünlü bunların ötesinde ve üstündedir. Hasta da olsa zariftir, nahiftir.
.jpg "Prof. Dr. Hilmi DEMİR: Selefilerin Türbe Düşmanlığı")
